27 maja 2023 r. w ramach obchodów 160 rocznicy Powstania Styczniowego, które trwają w całej Polsce dwa lata tj. tak długo, jak długo trwał narodowy zryw wolnościowy 1863, z Szydłowca wyruszył do Wąchocka Pieszy Rajd Pamięci Oddziału por. Kazimierza Wiśniewskiego, który w historii miasta zapisał się brawurowym atakiem na oddział wojsk rosyjskich walczących z powstańcami w Szydłowcu i okolicy.
Por. Kazimierz Wiśniewski ur. w 1840 r. w Jastrzębiu, na początku Powstania Styczniowego stał na czele 60 osobowej grupy konspiratorów. Walczył w rejonie Gór Świętokrzyskich pod dowództwem płk. Mariana Langiewicza i płk. Dionizego Czachowskiego. Od kwietnia 1863 r. nękał zaborcę skutecznymi atakami na obszarze ówczesnego powiatu opoczyńskiego i radomskiego. Dowodząc kilkunastoosobowym oddziałem konnym Żandarmerii Narodowej. 27 maja 1863 r. „na czele 15 konnych żandarmów wpadł do Szydłowca i nagłym napadem wypłoszył z miasta całą załogę moskiewską składającą się z pół roty piechoty i 50 dragonów, która bez porządku rozbiegła się po okolicznych lasach”[1].Awansowany do stopnia kapitana, 30 czerwca po potyczce w Mechlinie, w której zaborca rozbił jego oddział, został pojmany przez ścigających go rosyjskich dragonów. Jak napisano w ogłoszeniu o nabożeństwie żałobnym „zginął śmiercią męczeńską w Radomiu 18 lipca 1863 roku”, przez powieszenie, w publicznej egzekucji na Rynku w Radomiu. Warto wspomnieć, że 25 września 1863 r. w Jastrzębiu, rodzinnym mieście kpt. Wiśniewskiego, urodził się jego syn, pogrobowiec Kazimierz Władysław. Chrzest chłopca stał się manifestacją narodową Polaków.
Pierwszym miejscem zbiórki był Krzyż Straceń Powstańców Styczniowych, stojący w Radomiu przy ul. Warszawskiej 6, na skraju dawnych koszar wojsk rosyjskiego zaborcy. Posterunek honorowy wystawili tu żołnierze Mazowieckiego Oddziału Żandarmerii Wojskowej i Garnizonu Radom. Kapelan ks. płk SG dr Zbigniew Kępa odmówił modlitwę za dusze zmarłych powstańców i pobłogosławił miejsce, wiecznego spoczynku ich prochów. Wieńce i kwiaty przy Krzyżu złożyli: przedstawiciel wiceministra Wojciecha Skurkiewicza, Paweł Dycht zastępca dyrektora Departamentu Edukacji, Kultury i Dziedzictwa MON; poseł na Sejm RP Agnieszka Górska, płk. pil. Maciej Simiński dowódca Garnizonu Radom. Wiązankę kwiatów złożyli także przedstawiciele Konfraterni Świętego Apostoła Jakuba Starszego Marek Sokołowski i Jerzy Kazimierczak. Przy cokole Krzyża, Terasa Przybył z Konfraterni zapaliła znicz pamięci. Na umieszczonej w tym miejscu tablicy, wśród kilkudziesięciu nazwisk, w pierwszej kolumnie znajduje się nazwisko kpt. Kazimierza Wiśniewskiego.
W Szydłowcu rocznicowe obchody, zorganizowane w ramach rajdu pamięci, rozpoczęły się od Mszy świętej kościele św. Zygmunta przy Rynku Wielkim, w intencji Ojczyzny i Powstańców Styczniowych sprawowali w koncelebrze ks. płk. SG dr. Zbigniew Kępa i ks. Norbert Skawiński z parafii św. Zygmunta. Przedstawiciel organizatora Marek Sokołowski powitał zebranych na Eucharystii, w tym szczególnie przedstawiciela Mazowieckiego Komendanta Żandarmerii st. chor. sztab. Macieja Trybułę, komendanta Placówki Żandarmerii Wojskowej w Radomiu oraz Artura Ludwa burmistrza Szydłowca. W trakcie Liturgii Słowa, Teresa Przybył z Konfraterni czytała fragment Dziejów Apostolskich „Pobyt Pawła w Rzymie” (Dz 28, 16-20. 30-31), zaś Agata Szarko czytała modlitwę powszechną. Homilię wygłosił ks. Zbigniew Kępa. Po zakończeniu Mszy przedstawiciel Ministerstwa Obrony Narodowej Paweł Dycht, odczytał list Sekretarza Stanu w MON senatora Wojciecha Skurkiewicza i wręczył Seniorowi Konfraterni Markowi Sokołowskiemu medal pamiątkowy Ministerstwa Obrony Narodowej.
Przy Epitafium ks. Aleksandra Malanowicza M. Sokołowski przybliżył licznie zebranym historię bohaterskiego oddziału por. Kazimierza Wiśniewskiego. Następnie w asyście żołnierzy żandarmerii wojskowej zostały złożone wiązanki kwiatów i zapalone znicze. Ks. Aleksander Malanowicz, proboszcz kościoła św. Zygmunta w latach 1861 – 1893, za pomoc Powstańcom 1863 roku, był represjonowany przez władze carskie.
Z kościoła oficjalne delegacje, konfratrzy i mieszkańcy Szydłowca udali się na cmentarz parafialny przy ul. Kamiennej, gdzie złożyli kwiaty, zapalili znicze i odmówili modlitwę przy obelisku ustawionym na mogile Powstańców poległych w czasie walk w Szydłowcu i okolicy oraz zamordowanych przez dragonów rosyjskich mieszkańców Szydłowca.
Następnie kilkudziesięciu uczestnicy Rajdu w wyruszyło na przygotowaną przez organizatorów Drogę Świętego Jakuba – Ścieżkę Powstańców 1863. Liczący ponad 23 km, piękny, w zdecydowanej większości leśny szlak, prowadził przez Świerczek, gdzie uczestnicy Rajdu zatrzymali się przy domkowej kaplicy Matki Bożej Częstochowskiej, wybudowanej jako wotum za uratowanie życia powstańca Andrzeja Koci, uczestnika drugiej Bitwy pod Grzybową Górą, przez Jagodne i Grzybową Górę, gdzie uczestnicy wędrówki zatrzymali się przy kapliczce z krzyżem dedykowanej Powstańcom 1863 roku, upamiętniającej pierwszą, zwycięską bitwę pod Grzybową Górą. W miejscach tych zapalono znicze z biało-czerwona wstęgą. Piesza droga zakończyła się w Wąchocku. Tu uczestnicy rajdu, złożyli kwiaty, zapalili znicz i odmówili modlitwę pod pomnikiem gen. Mariana Langiewicza, który był drugim – po Ludwiku Mierosławskim – dyktatorem Powstania Styczniowego. Jak pisali biografowie generała, „był wyznawcą idei wolności społecznej i narodowej wszystkich uciskanych ludów, a przede wszystkim gorącym i ofiarnym patriotą.”
Następnie posilili się grochówką, przygotowaną w Kawiarni Cysterskiej oraz zwiedzili Muzeum Pamięci Walk o Niepodległość Narodu w Opactwie Cystersów. Uczestnicy wydarzenia rocznicowego, w liczbie ponad 60 osób, mieli zorganizowany transport do miejsc rozpoczęcia Rajdu.
Pieszy Rajd Pamięci Oddziału por. Kazimierza Wiśniewskiego był wydarzeniem upamiętniającym bohaterstwo Powstańców Styczniowych, w szczególności żołnierzy powstańczej Żandarmerii Narodowej. Dzięki tej inicjatywie, uczestnicy rajdu mieli okazję oddać hołd bohaterom narodowym i pogłębić swoją wiedzę o Powstaniu Styczniowym, a także o historii Szydłowca – swojej Małej Ojczyzny.
Rajd zorganizowała Konfraternia Świętego Apostoła Jakuba Starszego przy Katedrze Polowej Wojska Polskiego w Warszawie we współpracy z Parafią św. Zygmunta w Szydłowcu oraz z Urzędem Miasta i Gminy Szydłowiec. Wydarzenie objęli zaszczytnym patronatem honorowym: Bp Wiesław Lechowicz Biskup Polowy, Sekretarz Stanu w Ministerstwa Obrony Narodowej senator Wojciech Skurkiewicz, Poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej Agnieszka Górska, Komendant Mazowieckiego Oddziału Żandarmerii Wojskowej w Warszawie płk Hubert Iwoła. Projekt współfinansowało Ministerstwo Obrony Narodowej, w ramach programu „Wdzięczni Bohaterom – Powstańcom Styczniowym”.
Tekst –Ewa Wasiak, Marek Sokołowski
Zdjęcia: Jolanta Szczerek, ks. płk SG dr Zbigniew Kępa,: https://ordynariat.wp.mil.pl/pl/galleries/foto-m-fotogaleria-2023-r/pieszy-rajd-pamieci-oddziau-por-kazimierza-wisniewskiego-bohatera-powstania-styczniowego-radom-szydowiec-wachock-o/
Zdjęcia Beata i Marek Sokołowscy
[1] Antoni Drążkiewicz, Wspomnienia Czachowczyka z 1863 roku, Księgarnia i Skład Nut Gubrynowicza i Schmidta Lwów 1890, Wydawnictwo Miles Kraków 2020
[Dionizy Feliks Czachowski (1810-1863) – pułkownik, naczelnik wojenny województwa sandomierskiego w powstaniu styczniowym.]