Stowarzyszenie Pamięć Kapelanów Katyńskich, przy współudziale Konfraterni Świętego Apostoła Jakuba Starszego przy katedrze polowej Wojska Polskiego, w dniach 20-22 czerwca 2025 roku upamiętniło kapelanów katyńskich, poprzez oddanie im hołdu w różnych miejscach kraju.
Pielgrzymka rozpoczęła się 20 czerwca 2025 r. przy katedrze polowej Wojska Polskiego w Warszawie. Po modlitwie o szczęśliwy przebieg pielgrzymowania, którą poprowadził kapelan SPKK ks. prał. płk SG dr Zbigniew Kępa, uczestnicy wyjechali w kierunku Rzeszowa. W Lublinie dołączył kapłan archidiecezji lubelskiej, ks. prał. Zygmunt Lipski. W kościele garnizonowym w Rzeszowie pielgrzymów powitał Marian Szpunar, który nadzorował projekt i realizację tablicy upamiętniającej kapelanów katyńskich związanych z Ziemią Podkarpacką. Obecna była Maria Dubrawska siostrzenica ks. Niwy, oraz red. Anna Leśniewska z Polskiego Radia Rzeszów.
Na tablicy wymienieni są: ks. ppłk Stanisław Kontek, ks. ppłk Stanisław Niwa, ks. ppłk Władysław Urban, ks. ppłk Jan Leon Ziółkowski, ks. mjr Mieczysław Janas, ks. mjr Stanisław Matzner, ks. mjr Józef Mikuczewski, ks. mjr Bronisław Szwed. Tablica była odsłonięta i poświęcona przez biskupa polowego ks. Józefa Guzdka 4.XI.2019 r. Została odmówiona modlitwa Anioł Pański, którą poprowadził ks. Kępa, złożone kwiaty i zapalone znicze.
Następnie pielgrzymi wyruszyli w drogę do Świerzowej Polskiej. Uroczystą Mszę św. w Świerzowej Polskiej poprzedziła modlitwa koronką do Bożego Miłosierdzia o godz.15:00. Eucharystii przewodniczył proboszcz parafii pw. Św. Stanisława biskupa Męczennika w Zręcinie, ks. dr Wacław Socha, w koncelebrze z ks. prał. płk. SG dr Zbigniewem Kępą z katedry polowej Wojska Polskiego w Warszawie, ks. prał. Zygmuntem Lipskim z archidiecezji lubelskiej, oraz kapłanami archidiecezji przemyskiej: ks. dziek. Janem Bielec, ks. kan. Edwardem Stępniem, ks. Radosławem Kwolkiem, ks. Jackiem Pusztukiem, ks. Tomaszem Podolakiem. Eucharystia sprawowana była w intencji rychłej beatyfikacji kapelanów katyńskich, ofiar zbrodni sowieckiej z 1940 r. W szczególny sposób polecony był ks. mjr Mieczysław Janas, pochodzący ze Świerzowej Polskiej. W oprawie liturgii wzięli udział parafianie, kazanie wygłosił ks. Kępa kapelan Stowarzyszenia Pamięć Kapelanów Katyńskich.
W nawiązaniu do słów z Ewangelii (Mt 6, 19-23) „Tam, gdzie jest skarb Twój, tam będzie i serce Twoje”, kaznodzieja rozważał, co było skarbem dla ks. Janasa. Urodził się i wychował się w Świerzowej Polskiej, „tu uczył się życia społecznego, zdobywał praktyczną wiedzę, posiadł pierwsze rozeznanie, co jest wartościowe w życiu”. Wzorem była rodzina i środowisko, szkoła i parafia „rodzicom Mieczysław zawdzięcza formację ludzką i chrześcijańską. Jednym z warunków przyjęcia do seminarium w Przemyślu była pozytywna opinia o życiu religijnym i moralnym rodziny Janasów. Już wtedy, kiedy podjął decyzję, że będzie kapłanem, jego skarbem musiał być Jezus Chrystus Najwyższy i Wieczny Kapłan”. Podobnie szkoła i parafia były miejscami, gdzie w przekazie słyszał o wierze i miłości Ojczyzny. Jak od światła poświęconego paschału wierni zapalają swoje świece, aby rozświetlić mroki świątyni, tak nauki czerpał młody Mieczysław. ”Chłoniemy wiedzę o ważnych historycznych wydarzeniach, o bohaterach, którzy Ojczyźnie poświęcili swoje życie, o świętych, którzy dla królestwa Bożego oddali swoje życie”, mówił ks. Kępa. W nieodległej przeszłości i bliskiej okolicy, działał na polu wynalazczym i demokratyczno – niepodległościowym Ignacy Łukaszewicz, założyciel pierwszej na świecie kopalni ropy naftowej i wynalazca lampy naftowej. Jego postać mogła być niewątpliwym autorytetem i wzorem do naśladowania. Cmentarz w Zręcinie, gdzie został pochowany, odległy o niespełna dwa km, zapewne odwiedzał ks. mjr Mieczysław Janas.
„Ks. Janas po prawie dziesięciu latach pracy w duszpasterstwie diecezjalnym (wikariusz w Samborze 1928-1932, Rzeszów 1932-1933, Wesoła 1933, Jasło1933; od 1934 w kurii przemyskiej) podjął posługę w duszpasterstwie wojskowym. Kierując się miłością do Boga zapragnął służyć żołnierzom”. Mural, który zostanie uroczyście odsłonięty i poświęcony, ukazuje „ks. Mieczysława Janasa w stopniu porucznika Wojska Polskiego, w stroju kapelana wojskowego. Za nim samolot, z lotniska w Dęblinie, gdzie był kapelanem. Posługę kapelana Centrum Wyszkolenia Lotnictwa nr 1 w Dęblinie, kapelana Garnizonu Dęblin pełnił od marca 1938 r. do czasu wybuchu II wojny światowej”. Kończąc kazanie ks. płk SG Zbigniew Kępa podkreślił, jak ważna w wychowywaniu dzieci jest troska o rodzinę, szkołę i parafię, mówiąc, „My zaś dziękujmy dziś Bogu za ofiarne, pełne poświęcenia życie ks. Mieczysława Janasa. I prośmy, aby przykład jego życia pociągał młode pokolenie, nas wszystkich, do jeszcze większego przylgnięcia do Boga i umiłowania Ojczyzny”.
Na zakończenie Mszy św. zostały wręczone medale i wyróżnienia. Ks. dr Wacław Socha otrzymał Medal Ordynariatu polowego „Milito pro Christo”, zaś Pan Lesław Wilk Medal Ordynariatu polowego „Błogosławiony Ks. Jerzy Popiełuszko”. Stowarzyszenie Pamięć Kapelanów Katyńskich wyróżniło ks. Edwarda Stępnia tytułem „Członek Honorowy”.
Po zakończonej Eucharystii został poświęcony mural, którego dokonał ks. dr Wacław Socha. Obecni byli księża uczestniczący we Mszy św. a także Prezes Stowarzyszenia Pamięć Kapelanów Katyńskich dr Łukasz Stefaniak, Wójt Gminy Chorkówka Grzegorz Węgrzynowski, posłowie Maria Kurowska i Piotr Babinetz, poczty sztandarowe ze Świerzowej Polskiej: Ochotniczej Straży Pożarnej i Szkoły Podstawowej im. Ignacego Łukaszewicza, pielgrzymi z Konfraterni św. Apostoła Jakuba Starszego przy katedrze polowej Wojska Polskiego w Warszawie, oraz licznie zebrani mieszkańcy. Po poczęstunku i obejrzeniu bogatego programu kulturalnego, udaliśmy się na nocleg do Kalwarii Pacławskiej.
21 czerwca, to kolejny dzień pielgrzymowania w paśmie Bieszczad Zachodnich, z Wołosatego na Tarnicę (1346 m) i zejściu do Ustrzyk Górnych. Intencją modlitwy była sprawa beatyfikacji Kapelanów Katyńskich i SPKK, gromadzącego materiały do procesu kościelnego i działającego na rzecz przywracania pamięci bohaterskich duchownych. W niecodziennych okolicznościach, podczas Mszy św. polowej na przełęczy pod Tarnicą, celebrans ks. Kępa, w poruszającym kazaniu mówił o podjętym przez pielgrzymów trudzie osiągnięcia szczytu. Nawiązał do słów Pisma św. zawartych w (2 Kor 12, 1-10) „Chrystus powiedział św. Pawłowi Apostołowi: „Wystarczy ci mojej łaski. Moc bowiem w słabości się doskonali.” Wysiłek, trud, cierpienie ograniczenia, upokorzenia „przyjęte z poddaniem się Bogu, przynosiło owoce w postaci nawrócenia pogan oraz rozszerzania i umacniania chrześcijaństwa”. Podobnych trudów doświadczyli kapelani katyńscy, „najpierw trudu wojennej prowizorki, wycofywania się na wschód, troski o żołnierzy, których zaczęła ogarniać beznadzieja i wizja klęski. A potem było jeszcze gorzej: przepełnione obozy przejściowe”. Kapelani sami uwięzieni w nieludzkich warunkach, służyli żołnierzom, potajemnie sprawując Msze św. Głosili krzepiące słowa, przykładem jest uwięziony w Katyniu ks. płk Czesław Wojtyniak, który w kazaniu do jeńców powiedział: „jak Pan Jezus wskrzesił córkę Jaira mówiąc jej: „Dzieweczko wstań!” – „Talitha kumi”, tak tą dziewczynką jest Polska. „Ona nie umarła, ale śpi”. Na zakończenie odśpiewaliśmy Boże coś Polskę…”.(ze wspomnień ks. Zdzisława Peszkowskiego). Współwięzień z Kozielska Kazimierz Swaniewicz, tak wspomina ks. mjr. Jana Ziółkowskiego. „Ksiądz Ziółkowski był najbardziej zajęty w marcu 1940 r. w okresie wielkanocnej spowiedzi katolików, wtedy miał do wyspowiadania setki jeńców. Widywano go często przechadzającego się z rozmaitymi oficerami we dwójkę w rozmaitych porach dnia. Wiedzieliśmy, że są to takie rozmowy, którym nie należało przeszkadzać. Była to naprawdę niezwykła forma spowiedzi pod bacznym okiem „sowieckich wychowawców”. (Patrz: B. Szwedo, Wierni do końca…, s. 219). W zakończeniu homilii ks. Kępa powiedział, „W skrajnych warunkach obozowych, wobec kapelanów katyńskich, spełniły się słowa Chrystusa: „Wystarczy ci mojej łaski. Moc bowiem w słabości się doskonali.” […] „Naszym zadaniem jest i będzie odkrywanie tych znaków świętości kapelanów katyńskich. Z zebranych okruchów będzie można złożyć, jak w witrażu, piękny, zachwycający obraz świętości kapelanów katyńskich”. Podczas Mszy św. towarzyszył nam piękny krajobraz bieszczadzki i widok metalowego krzyża na Tarnicy, który upamiętnia wędrówki Karola Wojtyły po Bieszczadach.
Po pełnym wrażeń dniu, wszyscy spotkali się w Kalwarii Pacławskiej, na wspólnej modlitwie wieczornej przy figurze Matki Bożej, obok Sanktuarium Męki Pańskiej i Matki Bożej Kalwaryjskiej. Modlitwę poprowadził nasz opiekun i kapelan ks. płk SG Zbigniew Kępa oraz proboszcz i kustosz bazyliki o. Marian Gołąb OFM Conv. Wieczorem przy ognisku uczestnicy pielgrzymki z Warszawy i ze Zręcina mieli okazję bliższego poznania się i rozmowy na tematy związane z działalnością Stowarzyszenia.
Niedzielę 22 czerwca 2025 r. uczestnicy pielgrzymki rozpoczęli o godz. 6.30 od udziału w nabożeństwie Drogi Krzyżowej. Przy pierwszej stacji do pątników z Warszawy i ze Zręcina dołączyli pielgrzymi z Łapanowa. Przy kolejnych stacjach Drogi Krzyżowej wspominano życie i śmierć Kapelanów Katyńskich, modląc się w intencjach Ojczyzny i Kościoła. Rozważania przygotował ks. Edward Stępień.
W 2025 r. przypada szósta rocznica powstania Alei Dębów Pamięci Kapelanów Katyńskich, wraz z okolicznościową tablicą ufundowaną przez Instytut Pamięci Narodowej. Od tego czasu upamiętnieni zostali dwaj kolejni kapelani katyńscy, ks. kpt. Mieczysław Marcoń i ks. kpt. Stanisław Tyborowski.
Nabożeństwo Drogi Krzyżowej zakończyło się błogosławieństwem, którego uczestnikom Drogi udzielił ks. Zygmunt Lipski. Następnie pątnicy udali się do pobliskiego Pacławia, gdzie stał dom rodzinny kapelana katyńskiego ks. mjr. Władysława Urbana. Przy pamiątkowej tablicy zapalili znicz i odmówili modlitwę.
Mszy św. w intencji Kapelanów Katyńskich przewodniczył gwardian i kustosz sanktuarium o. Marian Gołąb OFM Conv, a homilię wygłosił ks. prał. Zygmunt Lipski, w koncelebrze udział wzięło kilku duchownych, m.in. ks. mjr SG Jacek Dzwonek oraz ks. prał. Józef Dobosz. Asystę liturgiczną zapewnił Bieszczadzki Oddział Straży Granicznej, zaś oprawę muzyczną chór z parafii Miłosierdzia Bożego w Dębicy. Poczet sztandarowy wystawiły Bieszczadzki Oddział Straży Granicznej.
W kazaniu ks. Lipski mówił o przygotowaniach materiałów do dokumentacji beatyfikacyjnej kapelanów katyńskich. „Oddając cześć pomordowanym w wielu miejscach kraju i w ośrodkach polonijnych, chcemy przybliżyć ludobójstwo wszystkim Polakom”. Powstały filmy: „Kapelani Golgoty Wschodu”, książki, tablice pamięci, organizowane są wystawy jak „Gdziekolwiek Cię poślą pójdziesz”. Powstał unikalny memoriał pamięci Aleja 35 Dębów Pamięci Kapelanów Katyńskich. Kapłan przytoczył słowa papieża JP II: „Sprawa Katynia jest stale obecna w naszej świadomości, nie może być wymazana z pamięci Europy. Niech Katyń stanie się częścią tej najważniejszej tradycji pamięci i wiary polskiej historii przeniesionej w XXI wiek. Niech przypomina to pokoleniom, co w życie wchodzić będą, że można zabić ciało, ale nie można zabić duszy”. Kaznodzieja przytoczył życiorys bohaterskiego ks. mjr. Stanisława Kontka, o którym opowiada w książce „ Jeden z wielu”.
Na zakończenie Mszy św. zostały nadane odznaczenia. Medalem Stowarzyszenia Pamięć Kapelanów Katyńskich „Vinctis non victis” zostali wyróżnieni: Bieszczadzki Oddział Straży Granicznej, w imieniu którego medal odebrał Zastępca Komendanta do spraw granicznych BOSG płk SG Marek Soliszewski, oraz siostrzenica ks. ppłk. Andrzeja Niwy – Maria Dubrawska. Okolicznościowy medal Kapelani Katyńscy odebrał o. Marian Gołąb OFM Conv, zaś Firma Niwa z Ropczyc została uhonorowana tytułem „Kustosz Pamięci Kapelanów Katyńskich”.
Po zakończonych uroczystościach członkowie Stowarzyszenia Pamięć Kapelanów Katyńskich, pielgrzymi z Konfraterni św. Apostoła Jakuba, przedstawiciele Straży Granicznej, oraz rodziny kapelanów, udali się do Alei Dębów Katyńskich, gdzie pod pamiątkową tablicą złożono wieńce, zapalono znicze i modlono się za pomordowanych. Nowy dąb, pamięci ks. kpt. Stanisława Tyborowskiego zasadzili: Adam Jabłonka i Marek Mikulski z Konfraterni św. Jakuba.
Uroczystości zostały zorganizowane przez Stowarzyszenie Pamięć Kapelanów Katyńskich, Sanktuarium w Kalwarii Pacławskiej i Bieszczadzki Oddział Straży Granicznej. Na uroczystościach w Kalwarii Pacławskiej Konfraternię św. Jakuba reprezentowali: Sekretarz Jolanta Szczerek, oraz członkowie: Elżbieta Bartocha, Małgorzata Bartosiewicz, Adam Jabłonka, Łukasz Stefaniak, Alicja i Marek Mikulscy, Teresa Przybył, Aldona Sas, Paweł Szczerek, Ewa Wasiak, Jerzy Wróblewski, Dorota Zaleska.
Opracowała: Teresa Przybył
Zdjęcia: Jolanta Szczerek, ks. płk SG Zbigniew Kępa, Ewa Wasiak